'Rashomon' en de moraliteit van ons geheugen
De bandiet confronteert de vrouw van de samoerai. Krediet: Daiei-film
Inhoudswaarschuwing: Rashomon heeft een uitgesproken blasé houding ten opzichte van seksueel geweld.
Het is geen mysterie waarom we instinctief getuigenverklaringen voorhouden als de maatstaf voor bewijskracht. Op de tweede plaats na forensisch bewijs, zijn getuigen reflecties van directe ervaring en kunnen ze ons direct vertellen hoe een misdrijf heeft plaatsgevonden en wie verantwoordelijk was. We handhaven dit platonische ideaal van herinnering en herinnering als absoluut omdat we graag denken dat we onze eigen geest perfect onder controle hebben, dat onze herinneringen opnames zijn van gebeurtenissen die immuun zijn voor interne of externe invloeden.
Jarenlange studies naar strafrechtelijke vervolging en de biologische processen van het geheugen hebben echter aangetoond dat niet alleen getuigen vaak met elkaar in conflict komen over de details van gebeurtenissen, maar dat het geheugen zelf onderhevig is aan een aantal bewuste en onbewuste vooroordelen die secundair zijn aan de werkelijke bedoeling van een getuige om te liegen. Maar hoewel wetenschappelijke studies deze waarheid van de menselijke conditie kunnen bevestigen, zou het geen verrassing moeten zijn voor iedereen die Akira Kurosawa's film heeft gezien. Rashomon , die vandaag haar zeventigste verjaardag viert.
Rashomon is, in één woord, een verhaal over de subjectiviteit van de waarheid. Een houthakker (Takashi Shimura) en een priester (Minoru Chiaki) getuigen in een moordzaak nadat de houthakker het dode lichaam van een samoerai in het bos ontdekt. In de nasleep van het proces vertellen ze de gebeurtenissen aan een rondtrekkende burger (Kichijiro Ueda), alleen voor de getuigenis van elke getuige om een heel andere interpretatie van de gebeurtenissen te vertellen.
Elk verhaal begint hetzelfde, met de bandiet Tajomaru (Toshiro Mifune) die de samurai (Masayuki Mori) en zijn vrouw (Machiko Kyo) op het bergpad in een hinderlaag laat lopen, en de samoerai misleidt om het pad te verlaten voor een belofte die hij uit een cache zou kunnen halen van verborgen wapens. Tajomaru bindt de samoerai vast, en hier lopen de verhalen uiteen.
Zoals Tajomaru het vertelt, kalmeert hij uiteindelijk de door dolk getrokken strijd van de vrouw tegen hem en verleidt hij haar in zijn omhelzing. Gedreven door schaamte daagt de vrouw de mannen uit om te duelleren om haar hand, wat resulteert in een eervol zwaardgekletter waardoor de samoerai uiteindelijk overmeesterd wordt. De vrouw rent weg in de chaos en Tajomaru klaagt dat hij de dure dolk van de vrouw niet van de plaats delict heeft gehaald.
Wat opvalt aan het verhaal van Tajomaru is dat hij is gevangengenomen en zal worden gestraft voor een aantal eerdere overtredingen, dus in praktische zin heeft hij geen echt motief om tegen de magistraat te liegen over de vraag of de moord het gevolg was van moord of een eervolle duel. Hij heeft niets meer te verliezen, want hij staat toch op het punt om opgehangen te worden. Je zou aannemen dat dit zich leent voor waarheidsgetrouwheid, maar het getuigenis van de vrouw maakt de zaak alleen maar ingewikkelder.
Ze beweert dat nadat Tajomaru haar man had vastgebonden, hij haar verkrachtte en het bos in rende. De vrouw schaamt zich voor de verkrachting en de beschuldigende blik van haar man voor de ontrouw, en wordt hysterisch door de samoerai te vragen haar te vermoorden in plaats van haar toe te staan met het schuldgevoel te leven. Ze valt flauw, maar wordt wakker en vindt haar man vermoord door haar eigen dolk, die ze vervolgens gebruikt om een mislukte poging tot haar eigen leven te doen.
Het fascinerende aan de versie van de gebeurtenissen van de vrouw is dat ze ook geen duidelijke reden heeft om te liegen over wat er is gebeurd. Ze was zelf het slachtoffer van de aanval van Tajomaru, zogenaamd seksueel misbruikt en vertrok met een realiteit die haar in de ogen van haar man bevuilde. Bovendien, hoewel Tajomaru naar eigen zeggen een eenvoudige zondebok blijft voor de moord, impliceert het verhaal van de vrouw haar eigen schuldgevoel zoals veroorzaakt door een emotionele fuga. Maar het verhaal wordt alleen maar vreemder met de samoerai's kant van het verhaal.
Via een spiritueel medium vertelt de samoerai een geheel andere versie van de gebeurtenissen die zijn vrouw impliceren dat ze hem verraadt ten gunste van Tajomaru's dominantie. Wanneer de vrouw echter eist dat Tajomaru haar man vermoordt, denkt Tajomaru beter na over zijn keuze van de vrouw, door de samoerai te bevrijden en hem te vragen of de vrouw moet worden losgelaten of gedood voor haar overtreding. Deze actie zorgt ervoor dat de samoerai Tajomaru vergeeft, zelfs als de vrouw het bos in vlucht. Alleen gelaten met zijn schaamte omdat hij is verraden door de vrouw van wie hij hield, pleegt de samoerai zelfmoord met de dolk.
Het verhaal van de samoerai is misschien wel het meest vreemde, aangezien het niet weergeeft hoe het moordwapen niet in het lichaam is blijven zitten, en het dient alleen om zowel Tajomaru als de vrouw vrij te pleiten. Ervan uitgaande dat het medium de geest van de samoerai naar waarheid kanaliseert, zou de samoerai geen reden moeten hebben om te liegen als hij wil dat gerechtigheid wordt gediend in de nasleep van zijn dood. Naar eigen zeggen heeft zijn vrouw hem verraden, en Tajomaru mist een motief om te doden in de samoerai's versie van de gebeurtenissen. Elk verhaal kan niet tegelijkertijd waar zijn, en het is alleen met het perspectief van een externe getuige dat de waarheid aan het licht komt.
Kijk, de houthakker deed meer dan het lichaam vinden, maar observeerde eigenlijk de hele ontmoeting, waarbij hij ervoor koos zijn betrokkenheid bij het proces te beperken om niet betrokken te raken bij mensen die machtiger zijn dan hijzelf. Volgens de houthakker smeekte Tajomaru de vrouw in plaats daarvan om met hem te trouwen, maar de vrouw koos ervoor om haar man te bevrijden toen ze de kans kreeg. De samoerai, die walgt van de toestand van zijn onlangs verkrachte vrouw, zegt dat hij niet zal vechten voor haar eer. De vrouw, verontwaardigd, prikkelt beide mannen omdat ze zwak en onmannelijk zijn. De mannen, gedreven door ego, dompelen zich in een onhandige worstelwedstrijd die eindigt met Tajomaru die een geluksschot maakt terwijl de vrouw het toneel ontvlucht.
Nu lijkt de houthakker het minste motief te hebben om uit wie dan ook te liegen, maar de variaties in de verhalen zoals gepresenteerd door de hoofdrolspelers zijn ook ongemotiveerd met het streven naar gerechtigheid in het achterhoofd. Dat is misschien wel de grootste tekortkoming in de manier waarop mensen over gebeurtenissen denken, vooral over gebeurtenissen die ze zelf hebben meegemaakt: we herinneren ons dingen niet om objectieve waarheid vast te leggen, maar als ervaringen die netjes integreren in de wereld zoals we die al begrijpen.
Neem bijvoorbeeld Tajomaru. Hij geeft openlijk toe de samoerai te hebben vermoord en zal daar waarschijnlijk voor sterven en vele andere misdaden. Hoewel hij niet kan liegen om zijn leven te beschermen, kan hij wel liegen om zijn ego te beschermen. Zijn verleiding van de vrouw is veel minder krachtig in zijn verhaal, omdat hij niet zijn toevlucht hoefde te nemen tot aanranding. Zijn verhaal over de strijd met de echtgenoot spreekt tot zijn superieure zwaardvechten tegen een waardige vijand, wat een veel glamoureuzer verhaal is dan dat van twee mannen die in de bladeren rondrollen. Het verhaal van Tajomaru beschermt zijn trots.
Evenzo is de vrouw gemotiveerd om haar eigen eer te beschermen. Haar versie van de gebeurtenissen omvat niet haar verraad, en hoewel het haar dubbelzinnig impliceert, is die dubbelzinnigheid genoeg als een schild om haar te beschermen tegen de schaamte dat ze haar man heeft opgegeven om te worden vermoord. Ook de samoerai getuigt alleen om zijn ego te beschermen, want het zou beter zijn om door je eigen hand in schaamte te zijn gestorven dan in de strijd verslagen te zijn.
De gemakkelijke conclusie is dat elk van deze partijen puur uit eigenbelang handelt en liegt om hun zelfgevoel te behouden ten koste van rechtvaardigheid. Dit is de conclusie die de gewone burger die naar het verhaal van de houthakker luistert, trekt, waardoor de priester zich afvraagt of mensen niet onvergeeflijk slecht zijn. Het verhaal eindigt hoopvol, want de houthakker biedt aan om een in de steek gelaten kind in zijn gezin op te nemen als een echte daad van onbaatzuchtigheid, maar dat gevoel van hoop kan nog een graad verder reiken.
Hoewel Tajomaru, de vrouw en de samoerai niet de objectieve waarheid van de gebeurtenissen spraken, is het heel goed mogelijk dat eigenbelang niet zozeer kwaadaardig is als wel zelfbedrog. Tajomaru gelooft in de kracht van zijn reputatie, de vrouw haar eer en de samoerai zijn bekwaamheid. Die zelfperceptie heeft hen misschien in staat gesteld de geschiedenis in hun eigen hoofd te herschrijven.
De conclusie dat mensen egoïstisch zijn, is misschien te beperkt, vooral voor een verhaal dat moraliteit afschildert als iets om op te hopen in plaats van er absoluut in te geloven. Maar de menselijke psychologie zal haar zelfgevoel behouden, zelfs als onze acties anders dicteren, dus het kan zijn dat de grootste leugens die we onszelf vertellen zijn.
Rashomon is nu beschikbaar op HBO Max.
De beste Amazon Prime-deals van vandaag Amazon Prime Amazon Prime Video - Gratis proefversie Visie Amazon Prime Amazon Prime - jaarlijks $ 119/jaar Visie Amazon Prime Amazon Prime - maandelijks $ 12,99/mnd Visie
